Harnubun Yerel ve Evrensel Boyutları Araştırıldı

Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi (UKÜ) Fen Edebiyat Fakültesi Öğretim Üyeleri Prof. Dr. Metin Karadağ ve Yrd. Doç. Dr. Mihrican Aylanç “Kıbrıs Türk Halk Kültüründe Harnup ve Kullanım Alanları” adlı çalışmalarında Kıbrıs’ın mitolojik, dinsel, kültürel, edebî ve tıbbî yönleriyle evrensel bir yaygınlığa sahip harnup ürününün farklı yönlerini saptadı.

raştırmacı akademisyenler, harnupla bağlantılı çok farklı kültürlerdeki kullanım alanları, ritüel ve inançları incelediklerini belirterek; epik, edebî ve kültürel açılardan harnubun evrensel envanterini literatürde ilk kez bu boyutta ortaya koyduklarını açıkladılar.

Bitki folkloru genel başlığı altında ağaç kültünün binlerce yıllık zengin inanış ve anlatıların kaynağı olduğunu vurgulayan yazarlar, araştırmada Akdeniz kökenli harnubun Hıristiyan, Yahudi (Talmut) mit ve söylencelerinde görüldüğünü; Arap-İslam dünyasından Güney Amerika’nın kadim kültürlerinde de çeşitli anlatıların temel motifi olduğunu ortaya koyduklarını belirttiler.

Yazarlar, çalışmalarında, 6. yüzyılda Bizans’ta harnup çekirdeğinin altın ayar ölçüsü olarak kullanıldığını, Akdeniz ritüellerinin Kıbrıs Türk kültüründe yüzyıllar içinde farklı biçimlerde gelişip yaygınlaştığını vurguladılar.

Adada harnubun çeşitli atasözü, bilmece, türkü ve mânilerde yer aldığı örneklendiren araştırmada, harnubun Kıbrıs Türk mutfağında çok zengin çeşitlemelerle kullanıldığı ortaya konuldu.

Prof. Dr. Metin Karadağ araştırma sonucuyla ilgili şu açıklamayı yaptıl: “Müslüman, Hıristiyan ve Yahudi kültürlerinde harnupla ilgili benzer inanış ve uygulamaların görülmesi, bu bitkinin etnobotanik bağlamından çıkarak kültürlerarası ilişki ve etkileşimlerin önemli bir aracı olduğunu kanıtlamaktadır. Orta Asya’da üremenin sembolü olan, anayı koruyan ağaç, harnup cinsiyle bu işlevlerini Anadolu’ya, Akdeniz’e ve günümüze kadar taşımıştır. Evrensel çerçevede beslenme, sağaltma, ritüel yaratma gibi işlevleri olan harnup, Türkiye (özellikle Akdeniz bölgesi) ve Kıbrıs Türkleri arasında da benzer konumlarda bulunmaktadır. Araştırmanın sonucunda; ağırlıklı olarak üzerinde durulan Kıbrıs Türk kültüründe harnubun beslenme ve sağaltım işlevleriyle sözü edilen eski Türk töresindeki doğa unsurlarına kutsiyet atfetme geleneğinin odağında bulunduğu görülmüştür. Ayrıca harnup örneğiyle, ağaca duyulan saygı ve sevgi sonucunda inanç, gelenek ve edebî ürünlerin kutsiyet ve milli kültürü güncele taşıyarak yaşattığı ortaya konulmuştur”.